internet

Forsis eis intèndiu chistionai de Mastodon me is ùrtimas diis, ca impitadoris medas funt moendi a cust'arretza apustis chi Elon Musk at comporau Twitter. A medas difatis no praxit sa voluntadi de Musk de furriai Twitter, una sotziedadi po atzionis, a asienda privada innui issu pigat totu is decisionis. E una de custas decisionis, sa de donai sa libertadi cumpleta de espressioni, chena moderatzioni de cuntènnius chi no siant a foras de lei, at assustrau a genti meda. Calisisiant is motivus, impitadoris medas ant decìdiu de serrai su profilu Twitter e passai a Mastodon. Mastodon no est unu progetu nou, ma medas no nd'ant mai intèndiu chistionai. Andaus a biri ita tenit de diferenti.

Prus de 30 estensionis de Google Chrome, su navigadori web prus impreau in su mundu, ant tentu prus de unu millione de scarrigamentus. Ddoi at sceti unu problema: custas estensionis esecutant còdixi dannàrgiu in sa computera de s'impidatori.

A incumentzai de unu mesi a oi, Gmail no permitit prus s'impreu cun aplicatzionis bècias e pagu seguras. Custu po circai de amanniai sa seguresa de is contus bostus. Sendi chi Google in custu momentu est su prus frunidori mannu de custu tipu de servìtziu, difatis, ddoi at genti meda cun intentzionis malas chi ddis iat a praxi a furai is datus de totu is clientis insoru. Custu est giai acuntèssiu prus de una borta cun àterus frunidoris. Calincunu, po esempru, at a arregordai candu genti meda at pèrdiu s'atzessu a sa posta de Libero e sa casella insoru at incumentzau a spraxi messàgius SPAM a totu is cuntatus sarvaus. S'efetu de cust'amànniu de seguresa est chi calincunu de nosu no arrannescit prus a ligi sa posta cun su programa chi at sèmpiri impreau. Andaus a biri cali funt is solutzionis.

Dd'iant annuntziau de diora e in custu diàriu no eus tentu fueddus de garbu po custu navigadori: Microsoft at arretirau Internet Explorer de sa butega sua su 15 de làmpadas passau, acabendi po sèmpiri cun su svilupu e su suportu.

Su 14 de martzu si-nc'est andau Stephen Wilhite, imbentori de su formau de màgini animada GIF. Teniat 74 annus e si-dd'est pigau sa Covid-19.
Nd'ant donau s'annùntziu giornalis e giassus meda, a incumentzai de GIPHY, archìviu de gif animadas.

Cun s'invasioni russa, s'Ucràina arriscat de s'agatai a foras de s'arretza Internet o chi is informatzionis siant tzensuradas cun su cuntrollu russu de is infrastruturas de comunicatzioni. Po custu, Elon Musk at decìdiu de ativai su sistema Starlink in su paisu pro fruniri una connessioni lesta chi no siat in manu russa. Po ndi facilitai s'impreu, at fintzas bitiu unu càmbiu de terminalis po is impitadoris.

Sa telefonia mòbili est a sa de cincu generatzionis. Mancai medas de nosu tèngiant ancora aparatus de una pariga de annus a oi e duncas no siant ancora impreendi is tecnologias noas, de custu 5G nd'eus intèndiu chistionai giai tropu po is cumplotismus chi ddoi funt a giru, e fintzas po totu su manìgiu chi bolit su strantaxu de is arretzas noas, comenti s'òbligu de cambiai is aparatus televisivus po liberai unas cantu frecuèntzias de dedicai a sa telefonia. S'annu chi benit, un'àtera cosa de importu at a acuntessi: ant a studai su 3G.

In su noti intra su 9 e su 10 de martzu me in Strasburgo su fogu at fatu dannu a unu centru de datus de unu de is prus frunidoris mannus de servìtzius de informàtica in sa nui (cloud computing). S'efetu de custu disacatu est chi unus cantu servìtzius e giassus web no funt a disponimentu in custas ùrtimas diis. Custu poita ca su fogu at spèrdiu una parti de is elaboradoris e is tènnicus ant dèpiu studai totu is àterus.