Custas diis seus ligendi noas medas chi contant sa crisi innui si funt agatendi custus duus prodotus famaus: Alexa, s'assistenti vocali de Amazon, e ChatGPT, su chatbot de OpenAI chi at fatu arraxonai e orriolai meda in s'ùrtimu annu.

Ariseu, giòbia 27 de làmpadas 2024, Google at annuntziau s'arribu de 110 lìnguas noas a su tradutori suu, in unu cuntestu de arrichimentu de custu trastu famau cun s'impreu de mòllius chi impreant s'imparu automàticu e s'intelligèntzia artifitziali. Intra custas lìnguas nci ndi funt unas cantu de minoria, che su vènetu e su sitzilianu, ma àteras amancant, comenti su napoletanu e su sardu.

A pagu a pagu, is impitadoris de Facebook funt arricendi unu messàgiu po ddis comunicai chi Meta at a impreai is datus insoru po addestrai is funtzionalidadis noas de intelligèntzia artifitziali. Bideus in curtzu ita bolit nai e ita podeus fai si sa cosa no si fait prexeri.

Ddoi fiat unu tempus innui no esistiat Whatsapp, no esistiat Telegram e no esistiat nimancu Windows Live (MSN) Messenger. Fiat su 1996 e nasciat unu servìtziu chi ddi narànt ICQ, una sigla chi no bolit nai nudda, ma sonat che "I seek you" (ti circu). Comenti su ligidori at giai cumprèndiu, si tratat de unu programa de messageria, ajaju de is chi impreaus nosu me is telefoneddus nostus.

Unas cantu diis a oi, Microsoft at sinnalau de ai scobertu una debilesa grai in aplicatzionis Android de importu chi iat a fai a impreai po impestai millionis de telefoneddus cun programas dannàrgius. A sa tènnica de atacu informàticu chi fait profetu de custa debilesa dd'ant postu "Dirty Stream", (flussu brutu, o trasmissione bruta).

Mozilla at annuntziau un'atòbiu cun is tradutoris sardus, chi s'at a fai su 28 de friaxu a is 18:00 (oràriu de Sardìnnia). S'at a arraxonai de argumentus vàrius, comenti s'importu de furriai unu programa in prus lìnguas e su raportu intra diversidadi e programas a còdixi abertu.

De seguru totus eus lìgiu me is noas s'ameletzu de is Houthi de ndi segai is cavus de datus chi passant asuta de su Mari Arrùbiu e custu at ingendrau orròliu po su funtzionamentu de Internet.
In custu artìculu apu a spricai poita no si depeus orroliai tropu, circhendi de impreai unu linguàgiu chi potzant cumprendi fintzas is prus pagu espertus.

Eus biu una pariga de mesis a oi chi Wikipedia at postu a disponimentu unu tradutori nou, MinT, chi podit furriai su sardu in àteras lìnguas e vice versa e custu podit essi impreau po furriai pàginas de s'Enciclopedia Lìbera partendi de una basi fata in automàticu. Sigomenti apu giai chistionau de MinT faendi biri una pariga de esemprus si cumbidu a ligi s'artìculu po ndi sciri de prus. Su chi no sciia candu apu scritu cussu artìculu est chi MinT tenit fintzas su situ web suu, chi fait a impreai po furriai calisisiat testu e no sceti pàginas de Wikipedia, duncas podeus andai a nci giogai unu pagu cun prus libertadi.

Finas a pagus mesis a oi su sardu fiat che unu còdixi chi cumprendiaus sceti nosu chi dd'eus imparau in famìlia. Ddoi fiat sa possibilidadi de furriai s'italianu in sardu e custu agiudàt a creai pàginas de Wikipedia prus a sa lesta e fadiat fai is peus figuras a cuddus polìticus sardus chi si boliant fai bellus cun s'amparu de sa lìngua ma no si storbànt a dda imparai comenti si tocat. Po furriai de su sardu a un'àtera lìngua perou nci boliat amarolla una persona bona a fueddai ambas lìnguas.