Informàtica

Su chi amegat de acontèssere in custu ùrtimu mese est una faina chi pagos de nois, nàschidos e pesados in unu mundu in ue sa gherra fiat cosa a tesu, si diant a àere immaginadu fintzas a custu momentu. Cando unu programmadore traballat in un'iscuadra internatzionale comente fatzo deo etotu, su dispraghere est dòpiu pro ite ca acostumamus a traballare cun russos, ucràinos e gente de totu su mundu chene fàghere diferèntzias nen de natzionalidade nen de etnia o cale si siat cunditzione personale: totu su chi importat est s'abilidade e sa gana de imparare cosas noas e megiorare sa tècnica. Andamus a bìdere pagu pagu comente at reagidu custu mundu.

Cun s'invasione russa, s'Ucràina arriscat de s'agatare a foras de sa retze Internet o chi is informatziones siant tzensuradas cun su controllu russu de is infrastruturas de comunicatzione. Pro custu, Elon Musk at detzìdidu de ativare su sistema Starlink in su paisu pro frunire una connessione lestra chi non siat in manu russa. Pro nde fatzilitare s'impreu, at fintzas batidu unu càmbiu de terminales pro is impitadores.

Comente apo ispricadu prus bortas in custu diàriu, s'ispainadura de is tecnologias de inteligèntzia artifitziale est creende unos cantos problemas a sa privatesa nostra, sende chi cun s'impreu issoro essit prus fàtzile a sighire s'atividade de is persones, in lìnia e in sa vida reale. Sa rivista Wired chistionat de duas noas chi nos faghent isperare chi is pràticas de sighidura digitale acabbent o a su mancu siant redùsidas.

Regordades sa campànnia "Torra a ti pigare sa fache" contras a sa guardiania biomètrica?
Sa chèscia paghiosa contras a custa violatzione de sa privatesa sighit e pedit oe de incumentzare una Traschia Twitter (narant issos Twitter Storm) cun s'ocasione de un'addòbiu de su Cussìgiu de Tecnologia e Cummèrtziu (Technology and Trade Council).

El Salvador, cun una lege de su mese de làmpadas passadu at donadu balore legale a su Bitcoin. Su paisu de su tzentru-Amèrica, primu in su mundu a connosci pro lege su cripto-dinari, est andende a in antis cun custu progetu, preparende·si, dae su 7 de cabudanni, a pònnere dughentos càscias automàticas pro permìtere de cambiare is dòllaros in Bitcoin e a s'imbesse.

Sa Banca de Inghilterra at publicadu su progetu pro su billete nou de banca de 50£, chi at a tènnere s'immàgine de Alan Turing, unu matemàticu de importu mannu e unu de is babbos de s'informàtica. Su personàgiu dd'ant seberadu in su 2019 pro regordare su traballu suo in is campos de sa matemàtica e s'informàtica e pro su contributu suo in sa vitòria in sa Segunda Gherra Mundiale pro àere detzifradu su còdighe Enigma de sa Germània.

"Su connoschimentu faciale podet e at a èssere impreadu contras a onniunu de nois dae is guvernos e is multinatzionales" - Custa est sa presentada pro sa petitzione ufitziale a sa Cumissione Europea "Torra a ti pigare sa fache" pro su bandu de sa guardiania biomètrica e duncas contras a sa possibilidade de èssere connotu dae sistemas automàticos aunde si siat s'agatamus.

"In totu s'Europa is fortzas de politzia, autoridades locales e aziendas privadas sunt isparghinende a s'iscùsia tecnologias isperimentales e forrogadoras chi sighint, analizant e mudant a ogetos is faches nostras e is corpus nostros cando nos movemus in is logos pùblicos. Custos ùrtimos sunt de difèndere, pro chi in issos is deretos nostros, is libertades nostras e is comunidades nostras siant amparados."
Custa est s'introdutzione a sa petitzione "Torra a ti pigare sa fache" pro pedire de proibire sa guardiania biomètrica, impreada in calicunu logu e pranificada o isperimentada in àteros. Cun custa genia de guardiania is sistemas informàticos podent connòschere is caras de onniunu de nois e registrare is movimentos nostros, mancari sinnalende·ddos a is autoridades cando su sistema ddos classìficat che "atividade assumbrada".

Bos bògio sinnalare un'idea de interessu pro favorèssere sa localizadura de totu is programmas e, prus che totu, donare sa possibilidade a is regiones linguìsticas de minoria de tènnere programmas furriados in sa limba issoro.
Semus chistionende de su Manifestu pro una tecnologia linguìstica aberta, chi totus podimus firmare in su giassu web suo.

Su Lenovo ThinkPad X1 Fold est su primu portàtile cun ischermu mugiaditu. Essidu a pustis de duos annos de traballu, est un'elaboradore de 13,3" cun protzessore Intel Lakefield, 8GB de RAM e 1TB de discu fissu. Est cumpatìbile cun s'istandard 5G e impreat Windows 10 comente sistema.